З 19 сакавіка 2021 г. па 22 чэрвеня 2022 г. У Касцёле праходзіць Год сям’і, прысвечаны разважанню над Апостальскай адгартацыяй Amoris lætitia, выдадзенай пяць гадоў таму. Ніжэй змешчаныя некаторыя цытаты з гэтага дакумента, назва якога перакладаецца як «Радасць любові», згрупаваныя паводле некалькіх тэмаў: любоў; радасць і прыгажосць; дыялог; сужэнства як працэс; сужэнская і сямейная духоўнасць (у канцы кожнай цытаты – нумар адпаведнага пункта ў дакуменце). Гэты матэрыял быў выкарыстаны на рэкалекцыях для сужонкаў; спадзяемся, што вытрымкі з Amoris lætitia заахвоцяць прачытаць увесь дакумент, каб чэрпаць з вучэння Касцёла натхненне перажываць радасць любові ў нашых сем’ях і супольнасцях. (Дакумент цалкам у электроннай форме знаходзіцца тут).
****
Радасць любові, якая жыве ў сем’ях, — гэта і радасць Касцёла. 1
Касцёл — гэта сям’я сем’яў, якая няспынна ўзбагачае жыццё ўсіх хатніх касцёлаў. Усувязі з гэтым „моцай сакрамэнту сужэнства кожная сям’я становіцца дабром для Касцёла з усімі наступствамі. 87
Трыадзіны Бог — гэта камунія любові, а сям’я — яе жывое адлюстраванне. … Таму сям’я — гэта не штосьці чужое самой сутнасці Бога. Сям’я — гэта вобраз Бога, які […] з’яўляецца еднасцю асобаў. 11
Як жыве ў хвале свайго народу (пар. Пс 22, 4), так прабывае таксама глыбока ў сужэнскай любові, якая аддае хвалу Богу. 314
Такім чынам сужэнцы з’яўляюцца як бы кансэкраванымі і праз ўласцівую ім ласку будуюць цела Хрыста, утвараючы хатні Касцёл. 67
Ідылія, якую паказвае псальм 128 (127), не адмаўляе горкай рэчаіснасці, прадстаўленай у Святым Пісанні. Гэта прысутнасць болю, зла, гвалту, якія руйнуюць сям’ю і яе інтымную супольнасць жыцця і кахання. 19
„Прыклад Езуса з’яўляецца для Касцёла парадыгмай. […] Ён распачаў сваё публічнае жыццё, учыніўшы цуд на вяселлі ў Кане (пар. Ян 2, 111). […] Ён праводзіў штодзённыя хвіліны сяброўства з сям’ёй Лазара і ягонымі сёстрамі (пар. Лк 10, 38), а таксама з сям’ёй Пятра (пар. Мц 8, 14). 64
… таямніца Валадарства… гэта таямніца Божага Нараджэння і таямніца Назарэта, поўная водару сям’і! 65
Любоў
Сіла сям’і „грунтуецца ў асноўным на тым, што яна здольная любіць і вучыць любові. Незалежна ад таго, як дадзеная сям’я можа быць параненая, яна заўсёды можа развівацца, зыходзячы з любові“. 53
Любоў — гэта не толькі пачуццё, але яе трэба разумець у тым сэнсе, які слова „любоў“ мае ў габрэйскай мове, а значыць „рабіць дабро“. 94
Каб быць настроеным на сапраўдную сустрэчу з іншымі, неабходна скіраваць на іх ветлівы позірк. Гэта немагчыма, калі пануе песімізм, які падкрэслівае іх недахопы і памылкі, быць можа, каб кампенсаваць уласныя комплексы. Ветлівы позірк дазваляе нам не зацыклівацца на абмежаваннях іншага, і такім чынам мы можам быць да яго цярплівымі, можам быць супрацоўнікамі ў супольным праекце, хоць мы і розныя. Ветлівая любоў стварае еднасць, рупіцца пра адносіны, стварае новыя сеткі інтэграцыі, будуе моцныя грамадскія сувязі. 100
На гарызонце любові, якая з’яўляецца цэнтральнай для хрысціянскага досведу сужэнства і сям’і, вылучаецца яшчэ адна цнота, пра якую часта забываюць у цяперашні час бурлівых і неглыбокіх адносінаў, а менавіта чуласць. 28
Пэўны прыярытэт любові да саміх сябе можа разумецца толькі як псіхалагічная ўмова, бо той, хто не можа любіць самога сябе, сутыкаецца з цяжкасцямі ў любові да іншых. 101
Таму ніколі не трэба завяршаць дзень без прымірэння ў сям’і. „А як мне мірыцца? На каленях? Не! Дастаткова малога жэсту, дробнай рэчы, і ў сям’ю вяртаецца згода. Дастаткова пяшчоты, без слоў. Але няхай ніколі дзень сям’і не заканчваецца без прымірэння“. Унутранай рэакцыяй на непрыемнасць, выкліканую іншымі, павінна быць перадусім благаслаўленне ў сэрцы, жаданне дабра іншай асобе, просьба, скіраваная да Бога, каб Ён вызваліў яе і аздаравіў. 104
Непрыемны факт у дадзеных адносінах — гэта не ўсе адносіны. Таму можна прыняць з прастатой, што мы ўсе спалучаем у сабе святло і цень. Другі чалавек з’яўляецца не толькі тым, хто мяне раздражняе. Ён штосьці значна большае. Таму я не патрабую ад яго ідэальнай любові, каб яго ацаніць. Ён любіць мяне такім, якім я ёсць і як можа, са сваімі абмежаваннямі, але тое, што яго любоў недасканалая, не азначае, што яна фальшывая ці несапраўдная. 113
Сёння мы ведаем, што каб мець здольнасць прабачаць, трэба прайсці праз вызваляючы досвед разумення і даравання сабе. 107
Радасць і прыгажосць
У сужэнстве неабходна клапаціцца аб радасці любові. Сужэнская радасць, якую можна спазнаць нават у пакуце, азначае прыняцце таго, што сужэнства з’яўляецца неабходным аб’яднаннем радасці і цяжараў, напружання і адпачынку, пакут і свабоды, задавальнення і пошукаў, клопатаў і прыемнасцяў… 126
Прыгажосць („каштоўнасць“ другога чалавека, якая не заключаецца ў яго фізічнай або псіхалагічнай прывабнасці) дазваляе нам зведаць сакральнасць яго асобы без вострай неабходнасці валодаць ім. У спажывецкім грамадстве збядняецца эстэтычны сэнс, і таму гасне радасць. 127
Эстэтычны досвед любові выяўляецца ў такім позірку, які захапляецца другой асобай як мэтай самой па сабе, нават калі яна хворая або пазбаўленая пачуццёвай прывабнасці. Позірк, які цэніць, мае вялікае значэнне. 128
Трэба чуйна клапаціцца пра гэтую захапляльную радасць. 129
Супольны танец з энергіяй маладой любові, той танец з зачараванымі вачыма, танец да надзеі, не можа спыняцца. 219
З другога боку, радасць аднаўляецца ў пакуце. Як сказаў св. Аўгустын, „чым больш сур’ёзнай была небяспека ў баі, тым больш ясная цяпер радасць трыумфу“. 130
Таму жэсты, якія выяўляюць гэтую любоў, павінны пастаянна шчодра падтрымлівацца поўнымі велікадушнасці словамі. У сям’і „трэба выкарыстоўваць тры словы. Хачу гэта паўтарыць. Тры словы: калі ласка, дзякуй і прабач. Гэта тры ключавыя словы!“ 133
Дыялог
Дыялог — гэта прывілеяваны і неабходны спосаб існавання, развіцця і выказвання любові ў сужэнстве і сямейным жыцці. Аднак ён патрабуе працяглай і нялёгкай практыкі. 136
Патрэбны час, добры час, прысвечаны цярпліваму і ўважліваму слуханню, пакуль другая асоба не выкажа ўсё, што хацела сказаць. Неабходна аскеза, каб не пачынаць гаварыць, пакуль не настане адпаведны час. Замест таго, каб даваць ацэнкі або парады, трэба ўпэўніцца, што я пачуў усё, што хацела сказаць другая асоба. 137
Трэба развіваць уменне надаваць другой асобе сапраўдную вартасць. 138
Еднасць, да якой трэба імкнуцца, азначае не маналітнасць, але „еднасць у разнастайнасці“. 139
Важна ўмець выказваць свае пачуцці, не ранячы другую асобу; выкарыстоўваць такую мову і спосаб маўлення, які мог бы лягчэй успрымацца, быў бы прымальны для другой асобы, хоць і змяшчаў бы патрабаванні. 139
Неабходны жэсты чуласці да другой асобы і праяўленне пачуццяў. 140
Сапраўдная любоў … не адмаўляецца ад прыняцця са шчырай і радаснай удзячнасцю цялесных праяў любові ў пяшчоце, абдымках, пацалунку і сексуальным злучэнні. 157
Сталенне любові спалучана таксама з тым, каб навучыцца „весці перамовы“. Гэта не карыслівая пастава ці гульня камерцыйнага тыпу, але спаўненне ўзаемнай любові, бо гэтыя перамовы з’яўляюцца перапляценнем узаемных дароў і вырачэнняў дзеля дабра сям’і. На кожным новым этапе сужэнскага жыцця мы павінны рабіць перагляд дамоўленасцяў, каб не было пераможцаў і пераможаных, але каб абое перамаглі. 220
Шматдзетныя сем’і з’яўляюцца для Касцёла радасцю. 167
Абое, мужчына і жанчына, бацька і маці з’яўляюцца „супрацоўнікамі любові Бога Стварыцеля і як бы выяўляюць яе“. Яны паказваюць сваім дзецям мацярынскае і айцоўскае аблічча Пана. 172
Сужэнства – працэс
Нам складана ўявіць сужэнства як дынамічны працэс развіцця і рэалізацыі, а не як цяжар, які трэба несці ўсё жыццё. 37 // Сужэнства азначае „дынамічны працэс, які праходзіць паволі праз паступовае ўключэнне Божых дароў“. 122
… дапамога ў разуменні таго, што сужэнства не можа ўспрымацца як штосьці завершанае… Позірк скіроўваецца ў будучыню, якую трэба будаваць дзень за днём з дапамогаю Божай ласкі, і менавіта таму ад сужэнца не патрабуецца дасканаласці. Мы павінны адкласці ў бок ілюзіі і прыняць яго такім, якім ён ёсць. 218
Часта дапамагае, калі сужэнцы разам сядаюць, каб паразмаўляць і выпрацаваць канкрэтны план з яго мэтамі, прыладамі і дэталямі. 218
Сузіранне паўнаты, якой мы яшчэ не дасягнулі, дазваляе нам перагледзець гістарычны шлях, якім мы крочым як сям’я, каб перастаць патрабаваць ад міжчалавечых адносінаў такой дасканаласці, бескарыслівасці інтэнцый і вынікаў, якія можна знайсці толькі ў канчатковым валадарстве. 325
Сувязь знаходзіць новыя спосабы выражэння і патрабуе, каб яе няспынна ўсталёўвалі нанова… Гэта працэс будавання з дня ў дзень. Усё гэта немагчыма, калі не заклікаць Духа Святога, штодзённа просячы Яго аб ласцы. 164
Адна з прычын распаду сужэнства — празмерна высокія чаканні, якія датычаць сужэнскага жыцця. 221
… Кожнае сужэнства — гэта „гісторыя збаўлення“, якая ўлічвае тое, што сужэнства нараджаецца ў слабасці, якая дзякуючы Божаму дару, а таксама творчай і шчодрай рэакцыі паступова саступае месца штораз больш сур’ёзнай і прыгожай рэчаіснасці. 221
Неабходны час, каб размаўляць, каб абняцца, не спяшаючыся, каб дзяліцца сваімі планамі, каб выслухоўваць адно аднаго, паглядзець у вочы, пахваліць, каб умацаваць адносіны. Нярэдка праблемай з’яўляецца шалёны тэмп грамадства або час, які забіраюць працоўныя абавязацельствы. Яшчэ адна праблема заключаецца ў тым, што час, які праводзім разам, пусты. Мы маем толькі адну фізічную прастору і не звяртаем увагі адно на аднаго. 224
Варта заўсёды раніцай пацалавацца, благаславіць адно аднаго вечарам, чакаць іншага і прывітаць яго, калі ён вяртаецца, часам выйсці разам, сумесна рабіць хатнюю працу. 226
Пераадолены крызіс не вядзе да менш інтэнсіўных адносінаў, але ўдасканальвае іх. 232
У такія моманты трэба імкнуцца да таго, каб гаварыць ад сэрца да сэрца. Праблема заключаецца ў тым, што намнога цяжэй так размаўляць у крызіснай сітуацыі, калі раней мы ніколі не вучыліся гэтаму. Гэта сапраўднае мастацтва, якому мы вучымся ў спакойныя моманты, каб у цяжкія хвіліны прымяніць гэта ў жыцці. 234
Асноўным вопытам у сямейным жыцці з’яўляецца ўменне прабачаць i атрымліваць прабачэнне. 236
Існуюць сітуацыі, уласцівыя непазбежнай чалавечай слабасці, якім адводзіцца занадта шмат эмоцый. 237
Нават калі здаецца відавочным, што ўся віна ляжыць на іншай асобе, ніколі не ўдасца справіцца з крызісам, калі будзем чакаць, што зменіцца толькі другая асоба. Трэба таксама задаць сабе пытанне наконт таго, што кожны мог бы асабіста развіць або аздаравіць дзеля пераадолення канфлікту. 240
Не можа яно абмяжоўвацца толькі паказваннем каштоўных духоўных багаццяў, якія заўсёды прапануе Касцёл, але трэба паказваць таксама практычныя шляхі, парады, укаранёныя ў рэаліях, стратэгіі, узятыя з досведу, псіхалагічныя кансультацыі. 211
Аказваецца, вельмі вялікае значэнне мае ў гэтым пастырстве прысутнасць дасведчаных сужэнстваў. Парафія — гэта тое месцам, дзе дасведчаныя пары могуць служыць малодшым, з магчымым саўдзелам таварыстваў, касцёльных рухаў і новых супольнасцяў. 223
Сужэнская і сямейная духоўнасць
У горкія для сям’і дні ёсць месца на з’яднанне з самотным Езусам, што можа прадухіліць распад. Сем’і паступова, „з дапамогаю ласкі Духа Святога, дасягаюць сваёй святасці праз сужэнскае жыццё, прымаючы таксама ўдзел у крыжы Хрыста, які перамяняе цяжкасці і цярпенні ў ахвяру любові“. Больш за тое, хвіліны радасці, адпачынку і свята, а таксама сексуальнасці перажываюць як удзел у паўнаце жыцця Ягонага ўваскрасення. 317
Кожную раніцу пасля абуджэння перад Богам аднаўляецца гэтае абяцанне вернасці, незалежна ад таго, што на працягу дня здарыцца. 319
Ёсць такі момант, калі любоў сужэнцаў дасягае найбольшага вызвалення i становіцца абшарам слушнай аўтаноміі: калі кожны адкрывае, што яго другая палова яму не належыць, але мае больш важнага валадара, свайго адзінага Пана. 320
Усё жыццё сям’і — гэта міласэрная „паша“. Кожны клапатліва малюецца і пішацца ў жыцці іншай асобы: „Вы — наш ліст, напісаны ў сэрцах нашых…” 322
Пад натхненнем Духа Святога сям’я не толькі прымае жыццё, нараджаючы яго ў сваім улонні, але таксама адкрываецца, выходзіць паза свае межы, каб адарыць сваімі дабротамі таксама іншых, каб атуліць іх апекай і клапаціцца аб іх шчасці. 324
